Page 16 - 98215 Patrijspoort sept2025 DEF LR

De wederopbouw van Den Helder

Den Helder is, samen met andere havenplaatsen zoals IJmuiden, Vlissingen en Rotterdam
gedurende de Tweede Wereldoorlog hard getroffen. In Den Helder werd het oude dorp
afgebroken vanwege de aanleg van de Atlantic Wall. Door het verliezen van haar historische
kern, het gedwongen creëren van een nieuw stadshart en de naoorlogse groei van de stad
buiten de linie, veranderde Den Helder na de oorlog compleet van gedaante.

Situatie 1945

In 1945 was Den Helder, - vóór de oorlog nog een beperkte stad met kleinschalige
bebouwing- , compleet kaalgeslagen; het historische hart was weg, de bebouwing langs het
Helder Kanaal afgebroken, overal bomkraters in de stad en een vernielde haven.
Veel mensen zijn in de oorlogsperiode weggetrokken en hebben hun heil elders gezocht.
Feiten en getallen op rij bij de start van de wederopbouw
• Er zijn 117 bombardementen geweest
• Daarbij waren 179 doden gevallen, 59 zwaar- en 112 lichtgewonden
• Er zijn meer dan 100 Joden weggevoerd
• Er zijn 20 verzetsstrijders omgebracht
• Oud Den Helder is (vrijwel) geheel afgebroken
• Het totale aantal verwoeste of afgebroken woningen is circa 4000
• In 1946 zijn er 30.00 inwoners in Den Helder ingeschreven
• Er komen vele repatrianten terug uit Nederlands Indië

Wie voerde de wederopbouw uit in Den Helder?

Vanuit het Ministerie van Openbare Werken en Wederopbouw werden overal in het land
streekbureaus opgericht met de taak de gemeentes te assisteren bij hun taak van de
wederopbouw. In Den Helder werd het Streekbureau Den Helder en Texel opgericht. De
streekbureaus waren traditioneel gevormd: zij wilden het eigene en het karakteristieke van
een locatie terugbrengen. Dit in tegenstelling tot veel gemeenten die de noodzakelijke nieuwe
bouwfase tevens als een kans zagen om de veelal verouderde vooroorlogse woningen
gelijktijdig te vernieuwen.
De gemeente Den Helder wist het initiatief van het Streekbureau over te nemen en hervatte
het vooroorlogse contact met de befaamde en vernieuwend denkende stedenbouwkundige
Wieger Bruin om hen te begeleiden bij de ingrijpende klus van de wederopbouw.
De Helderse Woningstichting, die in 1922 was opgericht, had sinds jaar en dag veel
woningbezit in Den Helder en voelde vanuit die positie een grote verantwoordelijkheid om ook
aan de wederopbouw mee te werken. Echter de gemeente was in opdracht van het Rijk
gebonden aan allerlei regels en contingenten, waardoor zij de leidende rol op zich moest
nemen en de rol van de Woningstichting bij de wederopbouw naar de achtergrond schoof.
Enige bouwcomplexen werden door de gemeente opgepakt, en vervolgens in later tijd weer
aan de Woningstichting overgedragen.

Eerste prioriteiten na de bevrijding

Tussen 1946 en 1950 werden als eerste de volgende zaken aangepakt:
• puin ruimen en zoveel mogelijk hergebruiken
• het plaatsen van noodgebouwen
• herstel van de gaten in de bestaande stedelijke structuur

Bij het bombarderen van de Rijkswerf had een aantal bommen het doel gemist en was ten
westen van de Rijkswerf, in de stedelijke structuur terecht gekomen. Het merendeel van deze
“missers” was ontploft tussen de Rijkswerf en de spoorlijn, maar ook de van Galenbuurt en
Tuindorp zijn daarbij niet ongehavend gebleven. Op de bommenkaart is te zien waar zij
schade hebben aangericht.

Patrijspoort september 2025/ pagina 14